Bung-1

 Kid Rodelo by Louis L'Amour

BUNG KHATNA

Colorado lui hnar chhak lama Yuma thlaler chu rawhtuina meipui hmun ang mai a sâ a ni a. Mahse, sakawr chungchuang pali kal kal mek te chuan chutiang khawlum chu ngaiah an neih tawh niin a lang. Pathum te chu Yaqui Indian niin, an chung lamah chuan mulukawlh an thlawk kual pap pap a. A palina phei chuan chulai hmun hrehawmna chu a hre tawh lo hrim hrim a. Mitthi a ni tlat tawh a ni.

Chu thlaler hmun rau rauvah, an kal mekna lai chu vaivut panna lai leh hmun sakhat deuh lai a ni a. An hmalam leh an dinglam ah chuan vaivut dûr vekin mualpawng a awm thliah thluah a. Ni li kalta khan chu mitthi pa chu, chutiang mual pawng paltlang chuan sakawr nen a lo kal hlum ṭhak tawh kha a ni a. Adair Bay hmuna amah lo nghaktu lawng man hman tumin, tlanchhuah hlen châkna hlirin a rilru a kap a. A sakawr a hmang rim tawng lutuk tih a han hriat chhuah meuh chuan a tlai lu ta a ni.

Chu thlaler aṭanga tlan chhuak tur chuan, chhuna kal lahin in ang deuh deuh a thlaler hnimbuk hniamte te a ṭo awm thluah mai avang chuan bo a awl em em a. Chutah, ramchin hre em em, Yaqui Indian hovin dollar sawmnga lek duh avang pawhin ruang a chantir tumin an rawn um zui deuh ngei ngei bawk a. Hmunhma thlir uluk tura khawmuan a rem bawk si lo. Thih nge hmanhmawh taka tlan zel tih thlan a ngai a. An tum an thlen hmain an rawn um pha, an thi leh nge nge ziah bawk a ni. 

Yuma Thlaler paltlang chuan tumah an la tlanchhuak ngai lova. Mi sawmpasarih lai luman an lo tel tawh avangin, Yaqui Indian sakawr chungchuang rual ho chuan chutiang thu chu lo an hrilh thei ang che. Chutiang chuan nuamti takin an hun an hmang ṭhin a ni. Adair Bay-a lawng chungchang chu an hre ve lova. An ngaihsak hek lo.

Yuma Tânin a tang mek Tom Badger-a chuan Lawng chungchang chu a hre nameuh mai. Tanin aṭanga tlan-chhuak fo ṭhin a ni a. A inring tawk em em a. Ruahmanna pawh a nei reng a. Lawngin a lo nghahna hmun tur pawh a hrechiang hle a ni. Kartin vawihnih chutah chuan a lo nghak ṭhin tih a hria a. Lawng khalh tute chu sum ṭhahnem tham taka vur an nih avangin, thlaler hmun atang chuan mi tuemaw, pahnih pathum pawh an ni mahna, an rawn chhuak ang a, an lo phur anga, zawhna zawt khawtlai lovin ngawi rengin Mazatlan lamah an kalpui dawn a ni.

Tom Badger-a chu Isacher-a nen tlanchhuah tum an ni a. Hun remchang a lo thlen chuan, chu hun remchang chu chuh vatin,  Isacher-a chauh chu a tlanchhuak a. Badger-a chu hnutchhiah a ni ta a. Mahse, a tânpuipa chu a dem hran lo. A hmunah chuan midang an rawn awm leh mai dawn a. Isacher-a chu a him hlen thei ta angem?

Vawileh khatah dar ri chu a han hre ta thut a. Pakha…. pahnih.…pathum!

Tânin kawngkhar chu a inhawng zawk a, a han inkhar leh a. Badger-a chu a rawn ṭhuchhuak a. Tun ang hunah tunge niang le? Zing dar ruk chauh a la ni si a.

Pawnlam  hla deuh, Gate bulah chuan aw a han hria a. Thli in a rawn beng ṭhat êm avangin a hla deuh nain a chiang viau mai. “Pakhat dang chu hei an rawn hawn leh e.”

"Tunge a ni a?"

"Tunge nia in rin le ? Thlaruk chhungin mi pakhat chauh a tlan chhuak a… "

Isacher-a a ni maw!

Tom Badger-a chu che lovin a han ip vang vang a. A rilruah chuan a chiang maiin a hria a. Isacher-a chu a thi tawh a ni. Lawngin Adair Bay a chhuahsan hma ni khat chiah a awm tawh a. Isacher-a pawhin chu chu a hrechiang hle a. Ni sawmpali chhunga a hmasaber atan Bay-ah chuan lawng a lo thleng dawn a. Nikhat chiah a châm ang. Pelhsawlh miah lova an va nan chat theih nan chu ni sawmpali chhung chu an hun neih awmchhun a ni.

Lawnga awmte chuan Isacher-a hlawhchham thu chu an hre miah lovang. An hriat chhun chu mipakhat a lo thleng anga, chu chu lo phurin Mazatlan lamah an kalpui tur a ni tih a ni mai a. Isacher-a chu a hlawhchham ta phawt a, mahse a thihna chuan midang tan hun remchang a rawn siamsak ve ta thung a ni.

Badger-a ngaihtuahna chu chabi inchhek ri leh ke pen thawm chuan a rawn luahlan ta a. Kawngka a rawn inhawng a. Vengtupa chuan chhun lama an hna ṭheuh thawk leh tur chuan a rawn tur hlawm a.

Miller-a chu chhun lama hnathawk viltu te nen chuan lo kalin, chhuat nena thlunzawm tlat an kekawlte chu  an rawn phelhsak a. 

Gopher-a chuan a lo en chho hû a, ṭhen tlawk tlawk chungin, "Vawin chu ka che chhuak thei lovang.. ka—"

"Ngawi mai mai rawh!" tih pahin Tom Badger-a chuan a chhuk en a. “Joe Harbin-a pawh a thah kha” chutah, Gopher-a chuan ṭhen tlawk tlawk mai loh chu tih theih a nei vak lo hle mai a.

"In boot te kha bun rawh u!" Jailer pa chu a dawhthei vak tawh lo hle mai a.  Tumah chu zelthel taka an awm mai mai remti lemlo chi mihring a lo ni a. Miller-a erawh chu vengtu ṭha tak leh rilru tluang tak a ni a. An dinhmun a zirin tihdan phung pangngai lo deuh pawha mi hrethiam thei zel chi hi  a ni a.

"Ka thei lo a lawm —"

Jailer chuan Gopher-a chu a han chhir ṭhuai a.. "I ke khan ding nghal rawh!"

"Khawngaih takin…!"

Chu Jailer chuan chhut zui tumin a chabi bawr ken lai chu a han lek uaih a. Miller-a chu a lo inrawlh ta a.. "Awmtir mai mai teh. Nimin khan vawi sawm lai vuak a tuar a lawm."

"Anih chuan, tunah hian vawi sawm dang vuak a dil leh tihna a nih chu."

"Pheikhawk chu bun rawh le, ka fapa. Kal la, Doctor-in endik che rawh se." Miller-a chuan a han ti a.

Muangchangin, na ti tak chungin Gopher-a chuan a pheikhawk chu a han bun a, a rawn ding chhuak ṭuih ṭuih a. Tânin chhung inkalpawhna (Corridor) ah chuan midangte rualin an intlar ve ta a.

Pindan inkalpawhna a an inzui chhuk ṭham ṭham lai chuan mitang zawiawi deuh an dahna pindan (Cell) chu an han melh zuai a. Pa inmêt fai vang mai, lo insiam mawlh mawlh chu an lo hmu ta ṭheuh a. Chulai Tanin ven uluk theihtawp chhunga mutna chhuat lungchang ruh tak nen chuan a in-âwm vak lo a ni. An han ding zawk a. Mi pathumte chuan doctorin a enfiah laia Danny Rodelo-a, a kawnghren lo hreng tha mawlh mawlh chu an han hmu a.

 Miller-a chuan a han thlek ve zawk a. "Doctor?"

"Minute khat chhung lawk, vengtupa. He pa hi chhuak tawh tur a ni a, Ka enfiah a ngai a. Vawiinah hian a chhuak dawn a ni."

"Vannei bik ve," tiin tu emaw a lo phun sap a. Miller-a chuan tâng ho chu a han thlek kual a, tumah phun awm a hmu lem lova. Zawhna pawh a zawt zui hran ta lo.

Rodelo-a chu a chhuak dawn ta chu a ni a. Midang ho ai zawng chuan a vannei bik mang e. Rodelo-a chungchangah hi chuan, helai hmun a lo lût hi a vanduai vang liau liau a ni a. Mitang zinga tu mai pawh chuan Dan bawhchhia a ni lo tih an hre ṭheuh a ni.

Mi turu leh hrâtkhawkheng chu a ni nameuh mai. A ṭul chuan tâl suakbak thiam tak tur pawh a ni. Amah kawhmawh bawl khumtu reng reng chuan buaina an tawk deuh ziah bawk. Mahse, Rodelo chuan a tân hun chhung chu ṭha takin a tlingtla a. Engmah phunnawina a nei ngai lova, buaina lah a siam ngai hek lo. Nitinin, a hma a lum tihtur reng reng chu ṭha takin a thawk zel ṭhin a ni.

"A ṭha e, Rodelo."

Dr. Wilson-a chuan a ipkhai chu lain, inkalpawhna ah chuan a pen chhuak ta a. "Enge ni ta a.., Miller?"

"He pa hi — damlo a inti deuh a."

Dr. Wilson-a chuan Gopher-a chu a han thlek zawk a. "Aw, nang I ni maw?" Chupa kawr chu hlim sakin, a hnungzang ruh thang mai chu a han en vel a. Hruihrual a vuakna hnuhma pem te chu a han enkual a. "A hil ṭha khawp a lawm."

Midangin an lo thlir ṭhap lai chuan Dan Rodelo-a chuan a kawr te chu pawt chhingin, a kawnghrenah chuan a han bilh lût thlap a. Chutah, a nghawngawrh chu a han ban leh a.

Joe Harbin-a chuan thinrim zetin a lo en ve reng a, chutah ṭawng  a han tum a, mahse Tom Badger-a chuan a lo nghawk sawk a, Joe-a chuan a hmui chu a chip leh ta a.

"I ṭha khawp mai," tiin Wilson-a chuan Gopher-a chu a han hrilh a. "Hna han thawh chhunzawm zel la.. khang pem te kha chu a dam phui mai dawn a lawm."

"Hna chu ka thawh a ngai I tihna maw?"

"Helaiah chuan tupawhin hna an thawk a lawm, ka fapa. Buaina lakah inthiarfihlim la, engtik ni ah emaw chuan Rodelo-a ang hian he lai hmun atang hian I kal chhuak ve mai dawn a lawm. Buaina I siam fo te chuan vuak I tuar reng ang a, I chhuah hun a thlen meuh chuan ruh hlir I ni tawh mai ang. Ka thurawn hi pawm rawh. Ka hriat hnu vek a nia."

Dan Rodelo-a chuan dingin an kallai chu a lo thlir a. Chutah inkalpawhna ah chuan a pen chhuak ve ta a. Warden Office lam panin a kal ta zel a. A kalsan tak ho ṭhenkhatin awt tih hriat taka an lo en te chu a hai lem lova. A tu amah chu hriat pawh a nei vak lova. Amah ang chi phei chu tlemte chauh a hria a ni.

Yaquis pathumin ruang ang lo hawn mek lai chu a hmuhin a ding chawt a. Amah ah inchanin mitthi pa hmel chu a en vang vang a. Chu pa chu a hria a ni. Ruang mai ni tawh mah se, a han en thuak pawhin an deuh a nei a ni.

Isacher-a chungchang thuthang lêng velte chu a hai bik lova. Khawchhak lamah chhung leh khat neinung deuh nei a ni a. Chutah, a tlanchhuah ruk thu a rawn darh a. A tlanchhuah ngawt theih dan kha thil mak tak a ni ve reng reng mai.

Chu Tânin clerk (thil engilo ziak feltu-MH) chuan Warden Office kawngkhar chu hawngin. "Isacher-a ruang, Kapu, a nihna  I finfiah turin."

"I lo enfiah thei mai lo’m ni?"

"Dan a nia, ka pu. Nangmah ngeiin ruang chu I hmuh a ṭul."

Warden chu kawngka ah lo chhuakin, mitthi chu a han en a, Kum sawmnga mi vel, sa pan lam leh sipai a lo ni tawh a ni tih chhinchhiahna awm te chu. Warden chuan chu a thiltih chu nuam a ti lem lova. “A hriatchian mumal theih tawh hleinem, hremhmun paltlang hmel te pawh a pu e a” a han ti a.

"Chhim lama Thlaler saw I hmu tawh ngai em. North America hmun dangah hetiang hi a awm pawh ka la hre ngai lo. An kahhlum lai hi chuan tuihalin a thi deuh thaw tawh thovin ka ring."

Warden chuan inher nghat pahin. "An kaphlum deuh ziah a ni maw, A ni lo’m ni?"

"Mitthi chuan tui an in thei tawh lova. Sawtah chuan tui hi a vâng râpthlâk lutuk a,"

"A ṭha e, chhuahtir rawh. Ṭha takin an phum em tih kha enzui bawk la” a inngaihtuah zawk a, a han chhunzawm leh a, "A thlan awmna kha chhinchhiah ṭha bawk la. A chhungte pawhin a ruhro te hi an lo la khawm duh mahna, ka ring chiah lo nâin."

Cavalry (Sakawr chungchuang sipai –MH) lukum khum Yaqui Indian pa chu rawn pen hnaiin, "Oro?"

"Pe rawh," Warden chuan a lo ti a. "Hetah hian...ka lo sign ange."

Sum pekchhuahna lehkha ah chuan a han ziak a, chutah Clerk chu melh leh zawkin, "Ka lo sign ang," a han ti a, "Teh hrep chuan à, pawmpuina ka lo siam dawn nia. A tihsual chu engpawh ni se, veh zui hrep a, kah hlum kher kha thil dik pawh a ni chiah dawn emaw ni le."

Clerk chuan ei lo tih hriat takin "Kha kha Yaquis ho nun hman ve dan a nih kha. Ka pu. Henglai kulh chheh vela khawsa ho hi ka tihna a nia.." A han ngawi hlek a. "Sipai ṭha tak atan lain, kan zirtir thei angem tih hi ka lo ngaihtuah fo ṭhin a sin. Chutiang mizia chu an nei tlat."

"Thisena tuihal mikawlhsen ho an nih kha."

"Ṭhenkhat chauh hi mawle."

Indian pa chuan pawisa chu lain a han inher a, chumi pah chuan Dan Rodelo-a chu a han hmu ta a. A melhta reng a. Rodelo-a’n ngaina lo fe a a lo melh lêt ve chu a hmuhin hnuailama a incheina chu a en thla ta zel a. Yaqui pa hriat dan chuan misual mai inbel atan chuan a thawmhnawte chu a ṭha lam hret chu a ni. A boot thar te chu khuih tlêt hlarh a ni a.

Chu Indian pa chuan a han kawk a, "Ka nei dawn." Tih pah chuan Rodelo-a chu a han en chho va. "I hmu maw, engtik ni ah emaw chuan ka nei dawn."

"A pawi hle mai," tiin Rodelo-a chuan a lo chhang a, "Kawngkharpui aṭang hian ka chhuak dawn a. Mi zalen ka nih hi."

Rodelo-a chuan Yaqui pa chu kalpelin Warden dawhkan hmaah chuan a va ding a. Rodelo-a chuan Warden chu engtin emaw tak hriat tawhna nei tlata inhriain, ngaihven takin a lo ding reng a. 

"A tha e, Rodelo?" tih pahin amah chu chîk takin a lo en a. "Sipaiah I ṭang tawh a ni tiraw?"

"Aw, kapu. Fifth Cavalry-ah khan."

Clerk chu dawhkan lamah chuan lehkha ip buang nen a rawn phei a. Rodelo-a hmaah chuan a rawn dah a. Ipah chuan a thil neih ho te chu a awm a, a tam lemlo hle mai a. Ṭawng lemlovin a ipteah chuan a khung mawlh mawlh a. Ip ruala an pek silai leh a paina kawnghren chu lain a han hrêng nghal mawlh mawlh a. 

Warden chuan rangkachak pawisa dollar nga chu pawhdawh aṭanga lachhuakin Rodelo-a chu a han pe a. "Hei le, I sum chhuahpui tur chu. He hmun I chhuahsan ta hi ka lawm hle mai Rodelo, kir leh turin engmah I tih tawh loh hram ka beisei."

"Ka duhtawk viau tawh e, ka pu," a han ti a. Chutah inthlahrung deuhin,. "He thil lo thlen pawh khan dan bawhchhiatna engmah ka nei lo."

"Ka hria a lawm. I sulhnu pawh ka lo chhui vek tawh a."

Warden chuan kaltir mai chu a hreh hmel riau a. "Rodelo, Tun hun hi nun khawchhuah nana beih hun lai tak a ni tih hi hrereng la. Hun harsa lai berah kan awm niin ka hria. Ram kalphung a inthlak mek a. Silai hmachhuan ringawt hi chuan kan khawsa reng dawn lo. Khawchhak lam aṭangin nitin an rawn pêm thla reng a. Sumdawng lian, sum peipung duhte pawh kan awm ṭan a. Kan buaina te hi silai ringawta chinfel tum loh kan zir ṭan te pawh a ngai dawn a ni. Dan bawhchhia te pawh Dan ang taka rorel sak kan chin chhoh tan te pawh a ṭul a ni."

"Ka hria alawm, Ka pu."

"Chutiang mihring chu I nih ka beisei, Rodelo, mi ṭha tak niin ka ngai che a. Buaina lakah inthiarfihlim hram hram rawh aw." Rodelo-a mit taka en pah chuan, "Ṭhian sual kawp palh thu hla ah pawh fimkhur hle ang che."

Dan Rodelo-a chu a han tawlh kir hlek a, an inmelh leh vang vang hnu chuan Office aṭang chuan a chhuak ta a.  A rilru chu a kal thui angreng hle a. Warden hian engemaw hriat a nei emaw ni le? A nih chuan engtin nge a hriat theih ang?"

Mah reng reng se ...

A sira tângvengtu lo kal chuan Kawngkharpui chu hawng turin a han mitmei a. An han tawi khawmuang leh hlek a.

"Heta ṭanga I chhuak hi ka lawm takzet a ni, Dan," tângvengtu chuan a han ti a.

"Ka lawm e, Turkey. Ka ngai dawn hle mai tih chu ka sawi lo mai ang aw."

Dan Rodelo-a chuan khawchhak lam hawia han buk nghat pah chuan, "Sawti lamah sawn sakawr lo nghak tu ka nei a," tih pah chuan a han hawi kir leh a. "Thil pakhat min lo tihsak duh angem?" A ipte aṭang chuan rangkachak dollar nga chu a han phawrh a. "Hei hi I tan, ka pe che tih hi Joe Harbin-a kha I lo hrilh bawk dawn nia."  

"Chu zawng chu maw?"

"Kha zawng kha a ni e."

Turkey-a chu kawngkapui inhawngah chuan dingin, mualpawng phena Rodelo-a a kal liam thleng chuan a thlir vang vang a. Chutah, rangkachak pawisa chu a han thlêk leh zawk a, a koki a san âk a, a ipte ah chuan a khung ta a.. Hei hi enge a awmzia ni ta ang le? Warden hnenah hrilh tur em ni aw tiin a han inngaihtuah zawk a. Ngun zawka a han chhut lehin a tê tham em mai a ti leh ta deuh a. A han tawlhkir a. A hnung lamah kawng-kapui chu a inkhar ta a.

Inngaihtuah mûk tak chungin Tânin kawt zawl lamah chuan a phei zel a. A hriat dan chuan, Joe Harbin-a chu lung lakna hmunah a la awm ngei ang a. Turkey-a chuan a han ngaihtuah vang vangin ho tea rangkachak dollar nga thehthang mai mai duh chu pawisa nei tak mihring a nih hmel a. Emaw, nei thuai tura beiseina nei. Chu tak chu a ni Harbin-a pawh hriattir a duh chu. 

A lum kher mai.

Dan Rodelo-a chu a han tawi khawmuang deuh a, a kawr ban chuan a hmai chu a han hru pawk pawk a. Tuna a pan mek, rangkachak laichhuahna khaw rauhsan thleng tur chuan kal a la ngai thui fû mai a. Ni tlâk hun nghah leh rih pawh a ṭha zawk maithei a ni. Amah chîk taka mitmei reng tu, tlangram aṭanga Territorial Tanin a rawn kal, Yuma Indian ho chu pumpelh hram hram rih a duh a.   A hmuh lohna pawh kum a vei ta hial mai. A hun kal zelah chuan tumahin Yuma a hun hmang hrep tawh  a ni tih hi hrelo tawp se a duh a ni.

Kawngsirah chuan pengin, thing hlim a bel ta a. Chutah chuan tlai boruak dai tem tur chuan thuthmun a rem ta a. A puakruk chu a bawm ata phawi chhuakin, a inbuk tawk dan te, a mu inthun ṭhat leh ṭhat loh te chu  uluk takin a han endik a. A kawnghren ah chuan silaimu sawmpakhat chiah a inthiat a. Silaimu chu a mamawh dawn a ni. Tin, rifle pawh a mamawh bawk ang.

A pistol chu a han thiat leh a. A lukhum chu a mit lamah kuai thlain, hnunglam nghengin a chawl hahdam ta a. Khua chu a lum viau nain, lui lam atangin thlifim tlem tlem chu a rawn thaw ve ṭan a.

A mutthluk diar diar lai chuan Cavalry lukhum khumpa Yaqui Indian chu a han ngaihtuah leh zawk a. Chutah, a hmulthi a ding ta ar ar a. A thusawi khan enge a rawn thlen theih tak ang le? Thlanmual lam kawng a hawi ruihin a hre ta a.